Formuła 1
Autorem artykułu jest Krzysiek K.
Znana również jako wyścigi Grand Prix, a jednocześnie klasa biorących w nich udział jednomiejscowych samochodów wyścigowych o otwartym nadwoziu.
Dyscyplina sportu zapoczątkowana w Europie, obecnie o zasięgu globalnym, organizowana w Europie, obu Amerykach, Afryce, Azji i Australii. Podczas danego sezonu odbywa się w sumie kilkanaście wyścigów (tzw. eliminacji), czyli poszczególnych grand prix, na wydzielonych torach ulicznych lub na specjalnie stworzonych do tego celu torach drogowych. Zasady Formuły 1 regulowane są przez Federation Internationale de lAutomobile (FIA), której prezesem jest Max Mosley. Za stronę finansową i medialną Formuły 1 odpowiedzialna jest Formula One Management, której prezesem jest Bernie Ecclestone. Formuła 1 (wymowa "jeden") często jest określana jako "formuła pierwsza", co jest błędem wprowadzonym przez polskich dziennikarzy nierozróżniających angielskich słów "one" od "first". Formula 1st to seria wyścigów niemających nic wspólnego z Formułą 1.
Powrót wyścigów (1950-1958)
Pierwszym Mistrzem Świata w Formula 1 był Włoch Giuseppe Farina w Alfie Romeo w 1950, który miał 3 punkty przewagi nad argentyńskim partnerem z zespołu Juanem Manuelem Fangio, który zdobył tytuł w sezonach 1951, 1954, 1955, 1956 oraz 1957. Jego pasmo sukcesów było przerwane przez dwukrotnego mistrza świata Alberto Ascariego z Ferrari. Chociaż Brytyjczyk Stirling Moss był w stanie regularnie uczestniczyć w wyścigach, nigdy nie zdobył mistrzostwa i jest aktualnie uważany za najlepszego kierowcę, który nie został Mistrzem Świata. Ten okres był zdominowany przez zespoły fabryczne - Alfę Romeo, Ferrari, Mercedesa i Maserati - cała czwórka współzawodniczyła jeszcze przed wojną. W pierwszych sezonach używano przedwojennych samochodów takich jak Alfa Romeo 158. Posiadały one wąskie bieżnikowane opony i montowane z przodu silniki: półtoralitrowe turbodoładowane lub czteroipółlitrowe bez doładowania. Sezony 1952 i 1953 były rozgrywane według specyfikacji Formuły 2, używano silników bez turbodoładowania o pojemności 2 litrów, lub półlitrowych silników z turbodoładowaniem. W 1954 wprowadzono nowe przepisy, pojemność silników ograniczono do 2,5 litra, Mercedes-Benz wprowadził model W196, który posiadał wiele innowacyjnych rozwiązań. Mercedes wygrał klasyfikacje kierowców w sezonach 1954 i 1955, przed wycofaniem się ze sportu po wypadku na Le Mans w 1955.
Zespoły garażowe (1959-1980)
Pierwszą ważną technologiczną zmianą było umieszczenie silnika za kierowcą, przez zespół Cooper. Rozwiązanie to było stosowane przez ten zespół w Formule 3, w latach pięćdziesiątych. Australijczyk Jack Brabham, i jego tytuły Mistrza Świata w sezonach 1959, 1960 i 1966, udowodniły przewagę tego rozwiązania. W sezonie 1961, wszystkie regularnie startujące zespoły zaczęły stosować takie rozwiązanie. Pierwszym brytyjskim Mistrzem Świata był Mike Hawthorn, zdobył on tytuł jeżdżąc Ferrari w sezonie 1958. Niemniej jednak po tym, jak Colin Chapman dołączył do F1 jako konstruktor płyt podłogowych i później jako założyciel Team Lotus, brytyjskie, zielone bolidy zaczęły dominować przez następną dekadę. W sezonie 1962, Lotus wprowadził samochód ze skorupową karoserią, stworzoną z aluminiowej blachy. To rozwiązanie okazało się największym skokiem od wprowadzenia silników montowanych z tyłu samochodu. W sezonie 1968, Lotus wprowadził malowanie Imperial Tobacco, w ten sposób wprowadzono sponsoring do Formuły 1. Docisk aerodynamiczny powoli zyskiwał znaczenie w konstrukcjach samochodów od pojawienia się profilu lotniczego w późnych latach sześćdziesiątych. W późnych latach 70. Lotus zastosował efekt przypowierzchniowy, który zapewnił ogromny docisk i bardzo zwiększył prędkości na zakrętach.
Późniejsze lata
W latach 80. zapoczątkowana została era silników z turbodoładowaniem, które osiągały moc ponad 1000 koni mechanicznych (750 kW). Były to pojazdy o największej mocy jakie kiedykolwiek uczestniczyły w tych wyścigach. W latach 80. zaczęto stosować wiele usprawnień, które konstruowane były z myślą aby zapewnić kierowcom łatwiejsze prowadzenie pojazdów. Te usprawnienia to m.in.: aktywne zawieszenie, automatyczne skrzynie biegów, sterowanie wszystkimi czterema kołami i system kontroli trakcji. Niektóre z tych usprawnień były zaczerpnięte ze zwykłych samochodów ulicznych, ale inne, np. aktywne zawieszenie czy hamulce tarczowe, były specjalnie zaprojektowane dla Formuły 1 a potem znalazły zastosowanie w samochodach ulicznych. W latach 90. żadna ze stajni wyraźnie nie dominowała, najwięcej tytułów zdobył WilliamsF1, siedmiu kierowców zdobyło tytuły mistrza świata. Byli to kolejno: Ayrton Senna w sezonach 1990 i 1991 ; Nigel Mansell w sezonie 1992 ; Alain Prost w sezonie 1993 ; Michael Schumacher w sezonach 1994 i 1995 ; Damon Hill w sezonie 1996 ; Jacques Villeneuve w sezonie 1997 oraz Mika Hakkinen w sezonach 1998 i 1999. Od roku 1984, wyścigi Formuły 1 są zdominowane przez trzy stajnie: McLaren, Ferrari i Williams. Tylko w czterech sezonach od tego czasu mistrzostwa nie zdobywał kierowca z któregoś z tych zespołów (Michael Schumacher w sezonach 1994 i 1995 zdobył tytuły dla stajni Benetton, a w sezonach 2005 i 2006 Fernando Alonso dla stajni Renault). W ostatnich latach znaczącą przewagę uzyskało jednak Ferrari wraz Michaelem Schumacherem, którzy od 1999 nieprzerwanie zdobywali tytuły mistrza konstruktorów, a od sezonu 2000 tytuły mistrza kierowców. Koniec ich dominacji przyniósł sezon 2005, gdy najmłodszym Mistrzem Świata w historii Formuły 1 został Alonso, który ponownie powtórzył swój sukces w następnym sezonie w 2006 roku. W sezonie 2007 bój o mistrzostwo stoczyły zespoły McLaren i Ferrari. Pierwszy z nich został zdyskwalifikowany w klasyfikacji konstruktorów w wyniku tzw. afery szpiegowskiej. Alonso i debiutujący Hamilton wydawali się jednak głównymi kandydatami do tytułu. Decydującym wyścigiem było ostatnie w sezonie Grand Prix Brazylii. Niespodziewanie nowym Mistrzem Świata został Kimi RäikkĂśnen z Ferrari, który 2 wyścigi przed końcem sezonu tracił do lidera 17 pkt. W sezonie 2008 największe znaczenie odgrywały trzy zespoły: Ferrari, McLaren i BMW Sauber, również w takiej kolejności prezentowała się pierwsza trójka klasyfikacji konstruktorów. W 59. Sezonie F1 triumf odniósł Lewis Hamilton, który w końcowej klasyfikacji o włos wyprzedził Felipe Massę. Czwarte miejsce odniósł Polak, Robert Kubica, który zrównał się punktami z RäikkĂśnenem, ale Kimi częściej stawał na podium i to on otrzymał "brąz". Do rywalizacji przystąpiło 22 kierowców w jedenastu zespołach, jednak po GP Hiszpanii z rywalizacji wycofał się Team Super Aguri więc od GP Turcji w rywalizacji pozostało 20 kierowców w dziesięciu zespołach. W trakcie sezonu odbyło się 18 Grand Prix w 17 krajach.
Samochody i technologia
Nowoczesne samochody Formuły 1 to jednomiejscowe pojazdy o otwartym nadwoziu, kołach wystających poza ich obrys i spojlerach zamontowanych z przodu i z tyłu. Konstrukcja bolidu musi być zgodna z precyzyjnymi przepisami wydawanymi przez FIA. Nie jest to jednak główną przyczyną braku widocznych głębokich różnic w wyglądzie współczesnych bolidów. Dobre rozwiązania szybko się rozpowszechniają wśród zespołów, w efekcie czego, bolidy upodabniają się do siebie. Działa to na zasadzie podobnej do doboru naturalnego. Cały sztab ludzi odpowiedzialny jest za wypatrzenie nowych pomysłów konkurencji. Mimo że przepisy Formuły 1 uniemożliwiają sprzedaż konstrukcji danego zespołu (konstruktora) innej stajni, zdarza się, że powiązane ze sobą zespoły mają podobne bolidy. McLaren-Mercedes - Bolid Formuły 1 Silnik umieszczany jest tuż za fotelem kierowcy i stanowi integralną część podwozia, co oznacza, że z przodu jest do niego podłączony kokpit, a z tyłu skrzynia biegów wraz z tylnym zawieszeniem. Są to jednostki V8 o pojemności 2400 ccm. Ich moc wynosi około 750 KM (stare jednostki V10 miały moc bliską 1000 KM), a ich obroty dochodzą do 19 000 na minutę. Wysilony silnik produkuje ok. 1 750 kW ciepła, które musi być odprowadzone do atmosfery. Większość wytworzonego ciepła odprowadzoana jest wraz ze spalinami, reszta poprzez chłodnice, które umieszczone są po bokach samochodu. Samochody Formuły 1 używają półautomatycznych, sekwencyjnych skrzyń biegów z maksymalnie siedmioma biegami do przodu i jednym do tyłu (obowiązkowym). Kierowca daje sygnał zmiany biegów używając łopatek umieszczonych za kierownicą. W zależności, z której strony łopatka zostanie pociągnięta, bieg zostaje zwiększony lub zredukowany. Dzięki takiemu rozwiązaniu kierowca ma możliwość zmiany biegów bez odrywania rąk od kierownicy. Dzięki coraz bardziej rozwiniętej technologii, bolidy Formuły 1 osiągają oszałamiające szybkości i przyspieszenie. Większość współczesnych bolidów ma następujące osiągi:
- 0-96 km/h (0-60 mil/h) w 2,3 sekundy
- 0-160 km/h (0-100 mil/h) w 3,6 sekundy
- 0-160-0 km/h (0-100 mil/h -0) w 6,6 sekundy (Przyśpieszanie oraz późniejsze hamowanie)
- 290-0 km/h w (180 mil/h - 0) w 3,5 sekundy (hamowanie)
Mimo wprowadzenia ciągłych zmian w przepisach, konstruktorzy poprawiają osiągi swoich samochodów, zwiększając moc silników i efektywność aerodynamiki. Nowe przepisy na sezon 2005 zredukowały siłę docisku o ok. 28%, z czego prawie całą odzyskano poprzez poprawę innych elementów.
Konstruktorzy i kierowcy
W sezonie 1950, który był pierwszym oficjalnym, do rywalizacji stanęło osiemnaście zespołów, jednak ze względu na rosnące koszty wiele z nich wycofało się bardzo szybko. W sezonie 2008 rywalizuje dziesieć zespołów, każdy reprezentowany przez dwóch kierowców. Ferrari to jedyny zespół, który jest aktywny od początku istnienia mistrzostw. Jest to zespół fabryczny - podobnie jak BMW Sauber, Honda, Renault i Toyota. Red Bull Racing i Scuderia Toro Rosso są własnością austriackiego producenta napojów - firmy Red Bull. Vijay Mallya i Michiel Mol są właścicielami zespołu Force India F1, a McLaren wchodzi w skład McLaren Group, w której 40% posiada Daimler AG. Jedynym tak zwanym prywatnym zespołem w stawce pozostał Williams. Tuż przed wyścigiem w Turcji wycofała się ekipa Super Aguri
Nowe Grand Prix
Z powodu wprowadzania w kolejnych krajach europejskich zakazów reklam wyrobów tytoniowych, coraz bardziej atrakcyjne staje się organizowanie Grand Prix poza starym kontynentem. Przykładem takiej tendencji mogą być Grand Prix Bahrajnu, Grand Prix Chin i Grand Prix Turcji. Grand Prix, których organizacja została potwierdzona w najbliższych latach:
- Grand Prix Abu Zabi (sezon 2009)
- Grand Prix Korei Południowej (sezon 2010)
- Grand Prix Indii (sezon 2010)
Grand Prix, których organizacja jest planowana w następnych latach:
- Grand Prix Meksyku
- Grand Prix Rosji
- Grand Prix Grecji
- Grand Prix Maroka
- Grand Prix RPA
O przywrócenie do kalendarza Grand Prix Austrii starał się zespół Red Bull Racing. Wydano kilka milionów euro na modernizację toru A1-Ring. Prace zostały chwilowo przerwane z powodu protestów okolicznej ludności i ekologów. Projekt modernizacji obiektu został ostatecznie zawieszony po uznaniu przez władze Austrii racji okolicznej ludności i cofnięciu pozwolenia na budowę. W związku z sukcesami Fernando Alonso w Hiszpanii wzrosło zainteresowanie Formułą 1 (odwrotną tendencję można zaobserwować w Niemczech po utracie przez Schumachera tytułu). Utworzenie drugiego wyścigu w tym kraju wydaje się więc bardzo realne. Są duże szanse na to, że Grand Prix odbędzie się w Walencji, ale nie na torze Ricardo Tormo (gdzie obecnie odbywają się testy Formuły 1), a na nowym torze ulicznym. W Walencji odbywało się już kilka imprez związanych z Formułą 1, wliczając w to pokazy uliczne przeprowadzone przez McLarena przed prezentację zespołu na sezon 2007. Jest też możliwe, że zamiast tworzyć całkiem nową rundę Hiszpania zdecydują się na zastąpienie nudnego toru Catalunya, na którym obecnie gości Grand Prix Hiszpanii. W listopadzie 2004 r. Bernie Ecclestone zapowiedział powrót do Formuły 1 Grand Prix RPA w przeciągu 5. lat. Podobne obietnice składał już w 1998 r. - przeprowadzono wtedy testy na torze Kyalami, które odbyły się w przerwach między sezonowych w 1999 i 2000 r. Zespoły były zadowolone z toru. Najprawdopodobniej nie zostały spełnione warunki administracji Formuły 1, bo wyścig nie odbył się, jak wcześniej planowano w sezonie 2001. Obecnie planowana jest budowa nowego toru w pobliżu międzynarodowego portu lotniczego w Kapsztadzie. Odpowiedzialnym za zebranie funduszy jest David Grant, a projektem toru zajmie się czołowy architekt nowoczesnych torów Formuły 1, Hermann Tilke. Istnieje inicjatywa budowy toru wyścigowego Formuły 1 w Polsce. Tor miałby powstać na obrzeżach Krakowa - miasta, z którego pochodzi Robert Kubica. Tor miałby znajdować się 10km od centrum miasta, 1700m od autostrady i 8km autostradą od lotniska. Tor już cieszy się zainteresowaniem ze strony władz Krakowa. Obecne trendy w Formule 1, czyli organizacja wyścigów w Azji na rzecz wyścigów europejskich, sprawiają, że organizacja takiej imprezy jest prawie niemożliwa.
Ograniczenie liczby wyścigów
Zgodnie z porozumieniem Concorde Agreement, które obowiązywało do końca 2007 r., maksymalna liczba Grand Prix w sezonie wynosiła 17. Liczba ta była już kilkukrotnie przekroczona od sezonu 2004. Za każdy dodatkowy wyścig zespoły dostają rekompensatę, muszą także wyrazić zgodę na ich organizację. Nowe porozumienie (obowiązujące po 2007 r.) nie będzie już miało wpływu na liczbę wyścigów - stosowny zapis znalazł się już w regulaminie sportowym FIA na sezon 2008. Federacja zwiększyła limit liczby eliminacji do 20 w sezonie. Bernie Ecclestone przewiduje, że limit ten zostanie osiągnięty do sezonu 2010. Poinformował jednocześnie, że pięć różnych krajów stara się o organizację swoich wyścigów. W przypadku coraz większej liczby chętnych do zorganizowania Grand Prix, nawet zwiększenie limitu do 20 wyścigów na rok może okazać się niewystarczające. Problem stanowią także zespoły, które niechętnie zgodzą się na dużą liczbę wyścigów. Ecclestone zaproponował rozciągnięcie obecnych ram sezonu (marzec-październik) nawet do grudnia. Dzięki takiemu rozwiązaniu zwiększyłyby się przerwy pomiędzy poszczególnymi wyścigami. W tym wypadku zespoły miały by mniej czasu na testy przedsezonowe, ale problem ten został częściowo rozwiązany wprowadzaniem pojedynczego dostawcy opon i ograniczenia możliwego do przejechania dystansu podczas testów do 30 tys. km rocznie.
Problemy związane z kosztami
Oświadczenie firmy Ford (byłego właściciela stajni Jaguar - obecnie Red Bull Racing) o wycofaniu się z Formuły 1 było traktowane jako dowód na potrzebę ograniczenia ponoszonych kosztów związanych z rywalizacją. Obecnie niektóre zespoły posiadają budżety przekraczające 400 mln dolarów rocznie. Stawia to w ciężkiej sytuacji stajnie mniejsze, nie posiadające tak dużego zaplecza technologicznego i finansowego. FIA postanowiła więc obniżyć koszty poprzez wprowadzenie kilku zmian w regulaminie. Od sezonu 2005 jedna jednostka napędowa musi wystarczyć na dwa weekendy Grand Prix, od sezonu 2008 skrzynia biegów musi natomiast wytrzymać 4 wyścigi. Ograniczono także liczbę testów w ciągu sezonu. Dodatkowo, od sezonu 2006 wprowadzone zostały nowe jednostki napędowe V8 o pojemności 2,4 litra. Krytycy uważają jednak, że zmiany przepisów technicznych prowadzą do podwyższenia kosztów. Kosztowne są bowiem testy jakie stajnie przeprowadzają w celu otrzymania optymalnego efektu przy aktualnie obowiązujących regulacjach. Może to spowodować, że zespoły będące aktualnie w złej sytuacji, po radykalnych zmianach będą w jeszcze gorszej. Dodatkowo może to doprowadzić do tego, że różnica między Formułą 1, a seriami niższymi prawie zniknie, doprowadzając ostatecznie do zmniejszenia rangi tej klasy wyścigów. Co więcej koszty nie maleją aż tak drastycznie. Bogate zespoły swoje budżety po prostu przeznaczyły na rozwój innych dziedzin. Na przykład skoro silnik musi wytrzymać 2 wyścigi to trzeba skonstruować trwalsze elementy. Formuła 1 zawsze będzie się rozwijała technologicznie a w zasadzie popychała technologię do przodu.
Ciekawostki
- Kask kierowcy bolidu to 1,2 kg ochrony głowy. 17 warstw sklejonych ze spiekanych włókien węglowych. Wytrzymuje temperaturę 850 stopni. Wizjer wytrzymuje test pocisku wystrzeliwanego z prędkością 500 km/h. Specjalne otwory w kasku składające sie na skomplikowany system cyrkulacji kasku zapewniają przepływ powietrza (w trakcie poruszania się bolidu) na poziomie 10 l/s.
- Koszt tunelu aerodynamicznego, w którym testowane są bolid F1 m.in. pod względem aerodynamiki (80% przyczepności) to około 180 milionów złotych (45 mln euro).
- Bolid przy prędkości 180 km/h mógłby jechać po suficie i nie odpaść. (Teoretycznie. W praktyce jest to niemożliwe, ponieważ konstrukcja silnika nie jest przystosowana do pracy do góry kołami).
- Podczas wyścigu opona nagrzewa się do 90-110 stopni Celsjusza.
- Bolid potrafi wyhamować z prędkości 200 km/h do 0 w czasie 2 sekund na długości 55 metrów.
- Silniki w bolidach spalają paliwo na poziomie 60-70 l/100km. Pomimo tak dużych ilości (w porównaniu do cywilnych aut), silniki te mają najwyższą wydajność paliwową.
- Kombinezon kierowcy jest wykonany z NOMEXu i aby mógł być dopuszczony do użytku musi wytrzymać temperaturę 850 stopni przez 35 sekund.
- W Grand Prix USA 2005 do wyścigu wystartowało zaledwie 6 kierowców na oponach Bridgestone, czyli zawodnicy stajni Ferrari, Jordan i Minardi. W takiej też kolejności ukończyli wyścig. Pozostałe zespoły, korzystające z opon Michelin, nie wystartowały z powodów bezpieczeństwa. Sytuacja była wynikiem poważnego wypadku Ralfa Schumachera podczas piątkowej sesji treningowej, spowodowanego pęknięciem lewej tylnej opony. Do zdarzenia doszło w zakręcie numer 13, poprzedzającym prostą startową. W tym miejscu prędkość bolidów przekracza 300 km/h i przeciążenia, jakim poddawane są opony, okazały się zbyt duże. Wprawdzie na linii startu pojawiły się wszystkie bolidy, jednak po okrążeniu formującym do boksów zjechało 14 kierowców - wszyscy korzystający z opon firmy Michelin.
- Najwięcej tytułów mistrza świata zdobył Michael Schumacher. Udało mu się tego dokonać aż 7 razy.
- Numer 13 został użyty w F1 dwukrotnie: w Grand Prix Meksyku 1963 i w Grand Prix Wielkiej Brytanii 1976.
- W użyciu był również numer 0. W roku 1973 jeździł z nim Jody Scheckter i w sezonach 93 i 94 przez Damona Hilla.
- Obecnie jedynym dostawcą opon jest firma Bridgestone.
Źródło: Wikipedia (autorzy, na licencji GNU FDL)
--
Artykuł pochodzi z serwisu Publikuj.org, kliknij tutaj aby go zobaczyć.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz